Του Αργύρη Αργυρίου, Γενικού Ιατρού. www.argiriou.se
Του Αργύρη Αργυρίου, Γενικού Ιατρού. www.argiriou.se
Συμβαίνει συχνά στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, να έρχονται ασυμπτωματικά άτομα και να ζητούν να κάνουν έναν Γενικό έλεγχο Υγείας.
Τι κάνουμε τότε; Παραγγέλνουμε, εκτός των άλλων, και κάποιες αιματολογικές εξετάσεις, και αν ναι, ποιές;
Το πιο σημαντικό νομίζω, και δεν είμαι ο μόνος, είναι να πάρουμε ιστορικό και κάνουμε φυσική εξέταση ( Laboratory data is never a substitute for a good physical exam and patient history (clinicians should treat the patient, not the laboratory results)). (1)
Από εκεί και πέρα, οι εξετάσεις αίματος που παραγγέλνω όταν κάποιος μου ζητά να κάνει ένα γενικό check-up είναι: Γενική αίματος, Ferrit. f-Glu, ALP, SGPT, s-Kreat, total Kolesterol, HDL, Trigl
Μερικά σχόλια: Ο στόχος μου είναι να καλύπτω τις πιο συνηθισμένες παθήσεις στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) που μπορεί να ανακαλύψουμε με αιματολογικές εξετάσεις, με όσο το δυνατόν λιγότερο οικονομικό κόστος. (2), (3), (4). Βέβαια η τελευταία βιβλιογραφία που διάβασα επί του θέματος είναι ότι οι προληπτικές εξετάσεις σε άτομα χωρίς συμπτώματα δεν αυξάνουν το προσδόκιμο ζωής! (5), (6). Έχω πάντως, πάντα στο νου μου και αυτό που μας λέγανε επανειλημμένα στην Σουηδία: “Για κάθε ένα εργαστηριακό που παραγγέλνεις, πρέπει να ξέρεις για ποιόν ακριβώς λόγο τον παραγγέλνεις.” Επίσης έχω πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού μου τον αφορισμό του Archie Cochrane: “Πριν αποφασίσετε να παραγγείλετε μια παρακλινική εξέταση, αποφασίστε τι θα κάνετε 1) αν είναι θετική και 2) αν είναι αρνητική. Αν και οι δύο απαντήσεις είναι το ίδιο, τότε μην παραγγείλετε την εξέταση”. Θυμάμαι τέλος μια έμπειρη Γενική Ιατρό στην Σουηδία που μου έλεγε ότι οι πιο cost – effective εξετάσεις σε ένα Κέντρο Υγείας είναι το Σάκχαρο , η Αιμοσφαιρίνη και η ποσοτική CRP (μιλούσε για επείγοντα περιστατικά).
Η Γενική αίματος είναι μια εξέταση που δίνει σημαντικές πληροφορίες και την έχω πρώτη - πρώτη. Αντίθετα η Φερριτίνη, η οποία κοστίζει και αρκετά, τις πιο πολλές φορές αποδεικνύεται εκ των υστέρων ότι δεν είναι απαραίτητη. Ο λόγος που την έχω είναι ότι σε περίπτωση που δω αναιμία στην Γενική αίματος η Φερριτίνη συνήθως με βοηθά να καταλάβω αν πρόκειται για Σιδηροπενική Αναιμία ή όχι. Εδώ να τονίσουμε ότι η Φερριτίνη είναι πιο ακριβής δείκτης σιδηροπενίας από τον s-Fe ( = Σίδηρο ορού), ο οποίος s-Fe διακυμαίνεται πολύ κατά την διάρκεια του 24ωρου. Iron deficiency is common in several disease states. Serum ferritin is a more sensitive indicator of iron deficiency than determination of serum iron (S-Fe), which varies considerably over the day and transferrin with calculation of iron saturation. Low ferritin values always suggest iron deficiency, but normal values do not rule it out where there are inflammations, malign diseases and alcoholism. Ferritin analysis is primarily useful for early discovery of uncomplicated iron deficiency, such as during pregnancy. For the diagnosis of hemochromatosis please see “Ferritin and iron saturation in serum / total number of analyses. (2). Βέβαια έχει παρόλα αυτά και η Φερριτίνη τα μειονεκτήματά της (ανεβαίνει π.χ. και σε λοιμώξεις, φλεγμονώδεις παθήσεις, αλκοολισμό κτλ) όπως ήδη τόνισε το παραπάνω απόσπασμα στα Αγγλικά. Πάντως όταν θέλω να κάνω περισσότερη ακόμη οικονομία στα εργαστηριακά, π.χ. γιατί ο ασθενής έχει σοβαρό οικονομικό πρόβλημα ή είναι ανασφάλιστος, τότε δεν παίρνω Φερριτίνη παρά τηλεφωνώ στον Μικροβιολόγο να κρατήσει αίμα και σε περίπτωση που δω αναιμία από την Γενική Αίματος παραγγέλνω και την Φερριτίνη και ίσως και περισσότερες εξετάσεις.
Όταν πρόκειται για διαβητικούς, εκτός από την fGlu ( = Σάκχαρο νηστείας) προσθέτω και μία Hba1c, αν δεν έχουν κάνει Hba1c τους τελευταίους 3 μήνες (τους λέω ότι κανονικά πρέπει να κοιτάζουμε την Hba1c κάθε 3 μήνες). Στους Διαβητικούς που παίρνουν Μετφορμίνη παραγγέλνω επίσης κάθε δύο χρόνια και μία Β12 γιατί συμβαίνει μερικές φορές η Μετφορμίνη να προκαλεί έλλειψη της Β12 (εννοείται ότι παραγγέλνω την Β12 πιο νωρίς αν δω ότι πάνε να κάνουν αναιμία ή έχουν άλλα συμπτώματα έλλειψης Β12 ). Επίσης για διαβητικούς ασθενείς που έρχονται για έλεγχο, προσθέτω κάθε δύο χρόνια και μία TSH γιατί υπάρχει κάποια συννοσηρότητα Σακχαρώδους Διαβήτη και Υποθυρεοειδισμού. Εννοείται ότι προσθέτω επίσης TSH και T4 σε ανθρώπους που έρχονται να ελεγχθούν λόγω του ότι αισθάνονται μεγάλη κούραση, κατάθλιψη, τριχόπτωση, παγωμένα άκρα ή το αντίθετο έντονη νευρικότητα, τρόμο κτλ. Αντίθετα δεν παραραγγέλνω αυτόματα σε αυτές τις περιπτώσεις, αντισώματα ή την T3, παρά μόνο σε περίπτωση που κάποιο από τα TSH, T4 είναι παθολογικό (2). Για έλεγχο ανθρώπων με υποθυρεοειδισμό κοιτάζω την TSH και T4 συνήθως μία φορά το εξάμηνο, ενώ αν πρόκειται για καλά ρυθμισμένους υποθυρεοειδισμούς, μία φορά τον χρόνο. Μετά από αλλαγές στην δόση της θυροξίνης δεν κοιτάζω πάντως τα TSH, T4 πριν περάσουν τουλάχιστον 4 εβδομάδες. (7)
Όσον αφορά μια αδρή εκτίμηση της νεφρικής λειτουργίας ενός ατόμου η s-Kreat ( = Κρεατινίνη ορού ) είναι πιο ακριβής εξέταση από την Ουρία. Analysis of urea in serum is not routinely called for in primary care. The concentration is strongly related to protein intake, and therefore the study is less specific for glomerulus function than creatinine level. The indications for urea determination in primary care mainly concern the control of protein intake and water balance in patients with known renal diseases.(1) Αν γνωρίζω την s-Kreat, την ηλικία του ατόμου, και το βάρους του, τότε μπορώ να κάνω μια αδρή εκτίμηση της Κάθαρσης Κρεατινίνης με την βοήθεια του τύπου Cockroft – Gault.(8 )
Όσον αφορά τα λιπίδια, δεν παραγγέλνω LDL, για λόγους οικονομίας, παρά την υπολογίζω με την βοήθεια ειδικής εξίσωσης. Υπάρχουν και ειδικά υπολογιστικά online εργαλεία για αυτό ( 9 ). Σε ηλικιωμένα άτομα (άνω των 75 ετών που δεν είχαν μέχρι τώρα κάποιο καρδιαγγειακό σύμβαμα ) αν θα παραγγείλω λιπίδια το κάνω πιο πολύ γιατί το ζητούν οι ίδιοι παρά γιατί το πιστεύω εγώ ως Ιατρός. (10), (11).
Όσον αφορά την ηπατική λειτουργία, παραγγέλνω για γενικούς ελέγχους χωρίς συμπτώματα, μόνο δύο εξετάσεις: Την ALP και την SGPT. Η ALP είναι η εξέταση που αποδίδει με την μεγαλύτερη ακρίβεια εάν υπάρχει χολόσταση, ενώ η SGPT (= ALAT) είναι η εξέταση που αποδίδει με μεγαλύτερη ακρίβεια εάν υπάρχει παρεγχυματική βλάβη του ήπατος. Εάν κάποια από αυτές είναι παθολογική ή εάν υπάρχει εξαρχής υποψία ηπατικής δυσλειτουργίας παραγγέλνω τότε περισσότερες ηπατικές εξετάσεις.
Ηλεκτρολύτες δεν παραγγέλνω όταν πρόκειται για ένα γενικό chek-up υγειών ατόμων. Για άτομα που παίρνουν κάποιο διουρητικό όμως, μπορεί μερικές φορές (όταν δηλαδή έχουν διάφορα συμπτώματα) να προσθέσω και το s-Kalium. Παραγγέλνω όμως ηλεκτρολύτες όταν υποψιάζομαι νεφρική ανεπάρκεια. Τότε παραγγέλνω και Ουρία και Φώσφορο. Χλώριο δεν παραγγέλνω ποτέ (There is no need for determination of chlorides in primary health care. ) (2)
Επίσης σε υγιή άτομα που δεν έχουν συμπτώματα δεν παραγγέλνω Γενική ούρων σαν screening παρά μόνο σε έγκυες (12), ή σε διαβητικούς.
Επίσης, σε ανθρώπους χωρίς συμπτώματα δεν παραγγέλνω ποτέ Ουρικό Οξύ. Στο Ουρικό οξύ, για κάποιο ανεξήγητο λόγο, έχει δοθεί στην Ελλάδα πολύ μεγαλύτερη αξία από αυτή που του αξίζει. Ουρικό οξύ παραγγέλνω μόνο σε ασθενείς με συμπτώματα που μπορούν να σχετίζονται με ποδάγρα.
PSA σε ασυμπτωματικούς άνδρες δεν παραγγέλνω με δική μου πρωτοβουλία, παρά αν κανείς μου το ζητήσει ο ίδιος. (13). Σε περίπτωση που, μου το ζητήσει ο ίδιος του εξηγώ πρώτα τα συν και τα πλην αυτής της εξέτασης και αν παρόλα αυτά θέλει, τότε του γράφω και το PSA. Του εξηγώ δηλαδή ότι υπάρχει ένας κίνδυνος να ανακαλύψουμε καρκίνο του προστάτη ο οποίος εξελίσσεται πάρα πολύ αργά, που όμως δεν μπορούμε να τον ξεχωρίσουμε από αυτόν εξελίσσεται γρήγορα. Έτσι μπορεί να καταλήξει να χειρουργηθεί, χωρίς τελικά να το χρειάζεται, με ότι σωματικές, ψυχολογικές και οικονομικές παρενέργειες συνεπάγεται αυτό.
Καρκινικούς δείκτες δεν παραγγέλνω ποτέ σαν screening. Παραγγέλνω μόνο για να παρακολουθήσω την εξέλιξη της θεραπείας ενός ήδη γνωστού καρκίνου.(14). Δεν πρέπει να υποτιμούμε τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στην ψυχολογία ενός ατόμου η ανεβασμένη τιμή κάποιου καρκινικού δείκτη που τον έχουμε παραγγείλει έτσι για καλό και κακό…
Έχω γνωρίσει άνθρωπο που κατέληξε σε ψυχίατρο για αυτόν τον λόγο παρόλο που οι δαπανηρές εξετάσεις που έκανε μετά, για να διερευνηθεί ο ανεβασμένος καρκινικός δείκτης του, ήταν απολύτως φυσιολογικές. Αυτή την ιστορία την εξηγώ σε όποιον μου ζητά καρκινικούς δείκτες χωρίς να έχει κάποιον ήδη γνωστό καρκίνο.
Όταν υποψιάζομαι οξεία φλεγμονώδη ή οξεία λοιμώδη ασθένεια παραγγέλνω ποσοτική CRP ενώ όταν υποψιάζομαι κάποια χρόνια φλεγμονώδη ασθένεια προτιμώ την ΤΚΕ. Μερικές φορές ως διαγνωστικό εργαλείο σε τέτοιες περιπτώσεις μπορεί να βοηθήσει και η ηλεκτροφόρηση (κυρίως σε περιπτώσεις διερεύνησης πιθανής κακοήθειας ). Όταν πρόκειται να παρακολουθήσω την εξέλιξη μιας χρόνιας φλεγμονώδους νόσου προτιμώ την ΤΚΕ. Αντίθετα αποφεύγω να παραγγέλνω ΤΚΕ σε γενικό έλεγχο χωρίς να έχω συγκεκριμένο λόγο, γιατί συχνά είναι αυξημένη χωρίς ο άνθρωπος να έχει στην πραγματικότητα κάτι παθολογικό, και καταλήγουμε σε άσκοπες διερευνήσεις με ότι αυτό συνεπάγεται από ψυχολογικής και οικονομικής άποψης (4). Erythrocyte sedimentation rate (ESR) should be replaced with CRP analysis in acute tipper respiratory tract infection (which is the most common reason why people require primary care). If CRP is not too high, antibiotics are generally not needed. (The exception being mycoplasma infection, which does not always raise CRP.) It is important to be aware of the fact that many inflammatory diseases, especially those that are not caused by bacterial infections, often do not show any increase of CRP. Therefore, analyses of CRP, as well as of ESR, can generally not be used to detect or rule out diseases. During pregnancy, ESR varies widely, unlike CRP, which therefore is more useful. (1)
Για ασθενείς στους οποίους έχω μια αόριστη υποψία για κακοήθεια διαβάστε το κείμενο:
Αόριστη Υποψία Καρκίνου σε ασθενή της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (Π.Φ.Υ). Διερεύνηση;
http://www.pfy.gr/forum/index.php/topic,4654.msg39527.html#msg39527
Ένα πρακτικό κόλπο: Τα παραπάνω 9 εργαστηριακά τα έχω κάνει μια σφραγίδα και τα χτυπώ στο βιβλιάριο του ασφαλισμένου όταν τα παραγγέλνω, κερδίζοντας έτσι χρόνο από το να τα γράψω με το χέρι. Η σφραγίδα επίσης αυτή με βοηθά όταν θέλω να δείξω στην γραμματέα μου ποιες εξετάσεις θέλω να παραγγείλει για έναν ασθενή. Με την σφραγίδα αυτή έχω, έτσι έναν σκελετό με τις βασικές κατά την γνώμη μου αιματολογικές εξετάσεις της ΠΦΥ, και από εκεί και πέρα εννοείται ότι μπορούμε να διαγράψουμε ή να προσθέσουμε εξετάσεις, αναλόγως.
Αναφορές:
1) Clinical Laboratory Tests: Which, Why, and What Do The Results Mean?
10.1309/LM4O4L0HHUTWWUDD (2009) LabMedicine, 40, 105-113.
http://labmed.ascpjournals.org/content/40/2/105.full
2) Correct and optimal use of clinical chemistry in primary care
http://www3.svls.se/sektioner/sfkk/keynumb/eng_index.htm
( κοιτάξτε κάτω δεξιά στην σελίδα που ανοίγει από τον παραπάνω σύνδεσμο, και ψάξτε ρολάροντας με το ποντίκι πάνω- κάτω, την σχετική εξέταση).
3) Laborera lagom (Laborera lagom που περιφραστικά σημαίνει στα Σουηδικά “Μην παραγγέλνεις πολλά αλλά ούτε και λίγα εργαστηριακά, παρά μόνο αυτά που πρέπει.”. http://www.vgregion.se/upload/SkaS/SRV/AT/laborera.lagom.pdf
4) Ποιά εργαστηριακά να αυξηθούν και ποια να ελαττωθούν στην Σουηδική ΠΦΥ;
http://www.pfy.gr/forum/index.php/topic,3660.msg28518.html#msg28518
5) Πόσο συχνά πρέπει να κάνει check-up, κάποιο υγιές άτομο; (Συζήτηση επί του θέματος)
http://www.pfy.gr/forum/index.php/topic,3928.msg32086.html#msg32086
6) General health checks in adults for reducing morbidity and mortality from disease: Cochrane systematic review and meta-analysis
http://www.pfy.gr/forum/index.php/topic,3928.msg39108.html#msg39108
7) Behandling med thyreoideahormoner ( Σε ελεύθερη μετάφραση “Θεραπεία με θυροξίνη” )
http://www.läkemedelsboken.se/k3_end_tyreoideasjukd_2013fm10.html?search=&iso=false&imo=false&nplId=null&id=k3_31
8 ) Υπολογιστής online της κάθαρσης κρεατινίνης βάσει του τύπου Cockroft - Gault.
http://www.pfy.gr/forum/index.php/topic,3697.msg29076.html#msg29076
9) Πώς μπορούμε να υπολογίσουμε έμμεσα την συγκέντρωση της LDL;
http://www.pfy.gr/forum/index.php/topic,3634.0.html
10) Considerable uncertainty remains in the evidence for primary prevention of cardiovascular disease
Cochrane Library 2011, Issue 1
http://www.thecochranelibrary.com/details/editorial/983199/Considerable-uncertainty-remains-in-the-evidence-for-primary-prevention-of-cardi.html
11) 07/01/2014 Ένα μήλο την ημέρα, τις στατίνες κάνει πέρα! Ο αντίλογος στις νέες «οδηγίες» για χοληστερίνη.
http://www.ntellos.gr/index.php/arthra/xolisteroli-statines/ena-milo-tin-imera-tis-statines-kanei-pera
12) Ασυμπτωματική Βακτηριουρία) http://kalamatahospital.files.wordpress.com/2012/09/ziogos-ab.pdf
13) Prostate-cancer: To screen or not? http://www.pfy.gr/forum/index.php/topic,1144.msg7327.html#msg7327
14) Πότε επιτρέπεται να ζητούμε καρκινικούς δείκτες; http://www.pfy.gr/forum/index.php/topic,3344.msg24285.html#msg24285
Συζήτηση επί του άρθρου μπορείτε να δείτε εδώ:
http://www.pfy.gr/forum/index.php/topic,5495.msg47467.html#msg47467
Συμβαίνει συχνά στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, να έρχονται ασυμπτωματικά άτομα και να ζητούν να κάνουν έναν Γενικό έλεγχο Υγείας.
Τι κάνουμε τότε; Παραγγέλνουμε, εκτός των άλλων, και κάποιες αιματολογικές εξετάσεις, και αν ναι, ποιές;
Το πιο σημαντικό νομίζω, και δεν είμαι ο μόνος, είναι να πάρουμε ιστορικό και κάνουμε φυσική εξέταση ( Laboratory data is never a substitute for a good physical exam and patient history (clinicians should treat the patient, not the laboratory results)). (1)
Από εκεί και πέρα, οι εξετάσεις αίματος που παραγγέλνω όταν κάποιος μου ζητά να κάνει ένα γενικό check-up είναι: Γενική αίματος, Ferrit. f-Glu, ALP, SGPT, s-Kreat, total Kolesterol, HDL, Trigl
Μερικά σχόλια: Ο στόχος μου είναι να καλύπτω τις πιο συνηθισμένες παθήσεις στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) που μπορεί να ανακαλύψουμε με αιματολογικές εξετάσεις, με όσο το δυνατόν λιγότερο οικονομικό κόστος. (2), (3), (4). Βέβαια η τελευταία βιβλιογραφία που διάβασα επί του θέματος είναι ότι οι προληπτικές εξετάσεις σε άτομα χωρίς συμπτώματα δεν αυξάνουν το προσδόκιμο ζωής! (5), (6). Έχω πάντως, πάντα στο νου μου και αυτό που μας λέγανε επανειλημμένα στην Σουηδία: “Για κάθε ένα εργαστηριακό που παραγγέλνεις, πρέπει να ξέρεις για ποιόν ακριβώς λόγο τον παραγγέλνεις.” Επίσης έχω πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού μου τον αφορισμό του Archie Cochrane: “Πριν αποφασίσετε να παραγγείλετε μια παρακλινική εξέταση, αποφασίστε τι θα κάνετε 1) αν είναι θετική και 2) αν είναι αρνητική. Αν και οι δύο απαντήσεις είναι το ίδιο, τότε μην παραγγείλετε την εξέταση”. Θυμάμαι τέλος μια έμπειρη Γενική Ιατρό στην Σουηδία που μου έλεγε ότι οι πιο cost – effective εξετάσεις σε ένα Κέντρο Υγείας είναι το Σάκχαρο , η Αιμοσφαιρίνη και η ποσοτική CRP (μιλούσε για επείγοντα περιστατικά).
Η Γενική αίματος είναι μια εξέταση που δίνει σημαντικές πληροφορίες και την έχω πρώτη - πρώτη. Αντίθετα η Φερριτίνη, η οποία κοστίζει και αρκετά, τις πιο πολλές φορές αποδεικνύεται εκ των υστέρων ότι δεν είναι απαραίτητη. Ο λόγος που την έχω είναι ότι σε περίπτωση που δω αναιμία στην Γενική αίματος η Φερριτίνη συνήθως με βοηθά να καταλάβω αν πρόκειται για Σιδηροπενική Αναιμία ή όχι. Εδώ να τονίσουμε ότι η Φερριτίνη είναι πιο ακριβής δείκτης σιδηροπενίας από τον s-Fe ( = Σίδηρο ορού), ο οποίος s-Fe διακυμαίνεται πολύ κατά την διάρκεια του 24ωρου. Iron deficiency is common in several disease states. Serum ferritin is a more sensitive indicator of iron deficiency than determination of serum iron (S-Fe), which varies considerably over the day and transferrin with calculation of iron saturation. Low ferritin values always suggest iron deficiency, but normal values do not rule it out where there are inflammations, malign diseases and alcoholism. Ferritin analysis is primarily useful for early discovery of uncomplicated iron deficiency, such as during pregnancy. For the diagnosis of hemochromatosis please see “Ferritin and iron saturation in serum / total number of analyses. (2). Βέβαια έχει παρόλα αυτά και η Φερριτίνη τα μειονεκτήματά της (ανεβαίνει π.χ. και σε λοιμώξεις, φλεγμονώδεις παθήσεις, αλκοολισμό κτλ) όπως ήδη τόνισε το παραπάνω απόσπασμα στα Αγγλικά. Πάντως όταν θέλω να κάνω περισσότερη ακόμη οικονομία στα εργαστηριακά, π.χ. γιατί ο ασθενής έχει σοβαρό οικονομικό πρόβλημα ή είναι ανασφάλιστος, τότε δεν παίρνω Φερριτίνη παρά τηλεφωνώ στον Μικροβιολόγο να κρατήσει αίμα και σε περίπτωση που δω αναιμία από την Γενική Αίματος παραγγέλνω και την Φερριτίνη και ίσως και περισσότερες εξετάσεις.
Όταν πρόκειται για διαβητικούς, εκτός από την fGlu ( = Σάκχαρο νηστείας) προσθέτω και μία Hba1c, αν δεν έχουν κάνει Hba1c τους τελευταίους 3 μήνες (τους λέω ότι κανονικά πρέπει να κοιτάζουμε την Hba1c κάθε 3 μήνες). Στους Διαβητικούς που παίρνουν Μετφορμίνη παραγγέλνω επίσης κάθε δύο χρόνια και μία Β12 γιατί συμβαίνει μερικές φορές η Μετφορμίνη να προκαλεί έλλειψη της Β12 (εννοείται ότι παραγγέλνω την Β12 πιο νωρίς αν δω ότι πάνε να κάνουν αναιμία ή έχουν άλλα συμπτώματα έλλειψης Β12 ). Επίσης για διαβητικούς ασθενείς που έρχονται για έλεγχο, προσθέτω κάθε δύο χρόνια και μία TSH γιατί υπάρχει κάποια συννοσηρότητα Σακχαρώδους Διαβήτη και Υποθυρεοειδισμού. Εννοείται ότι προσθέτω επίσης TSH και T4 σε ανθρώπους που έρχονται να ελεγχθούν λόγω του ότι αισθάνονται μεγάλη κούραση, κατάθλιψη, τριχόπτωση, παγωμένα άκρα ή το αντίθετο έντονη νευρικότητα, τρόμο κτλ. Αντίθετα δεν παραραγγέλνω αυτόματα σε αυτές τις περιπτώσεις, αντισώματα ή την T3, παρά μόνο σε περίπτωση που κάποιο από τα TSH, T4 είναι παθολογικό (2). Για έλεγχο ανθρώπων με υποθυρεοειδισμό κοιτάζω την TSH και T4 συνήθως μία φορά το εξάμηνο, ενώ αν πρόκειται για καλά ρυθμισμένους υποθυρεοειδισμούς, μία φορά τον χρόνο. Μετά από αλλαγές στην δόση της θυροξίνης δεν κοιτάζω πάντως τα TSH, T4 πριν περάσουν τουλάχιστον 4 εβδομάδες. (7)
Όσον αφορά μια αδρή εκτίμηση της νεφρικής λειτουργίας ενός ατόμου η s-Kreat ( = Κρεατινίνη ορού ) είναι πιο ακριβής εξέταση από την Ουρία. Analysis of urea in serum is not routinely called for in primary care. The concentration is strongly related to protein intake, and therefore the study is less specific for glomerulus function than creatinine level. The indications for urea determination in primary care mainly concern the control of protein intake and water balance in patients with known renal diseases.(1) Αν γνωρίζω την s-Kreat, την ηλικία του ατόμου, και το βάρους του, τότε μπορώ να κάνω μια αδρή εκτίμηση της Κάθαρσης Κρεατινίνης με την βοήθεια του τύπου Cockroft – Gault.(8 )
Όσον αφορά τα λιπίδια, δεν παραγγέλνω LDL, για λόγους οικονομίας, παρά την υπολογίζω με την βοήθεια ειδικής εξίσωσης. Υπάρχουν και ειδικά υπολογιστικά online εργαλεία για αυτό ( 9 ). Σε ηλικιωμένα άτομα (άνω των 75 ετών που δεν είχαν μέχρι τώρα κάποιο καρδιαγγειακό σύμβαμα ) αν θα παραγγείλω λιπίδια το κάνω πιο πολύ γιατί το ζητούν οι ίδιοι παρά γιατί το πιστεύω εγώ ως Ιατρός. (10), (11).
Όσον αφορά την ηπατική λειτουργία, παραγγέλνω για γενικούς ελέγχους χωρίς συμπτώματα, μόνο δύο εξετάσεις: Την ALP και την SGPT. Η ALP είναι η εξέταση που αποδίδει με την μεγαλύτερη ακρίβεια εάν υπάρχει χολόσταση, ενώ η SGPT (= ALAT) είναι η εξέταση που αποδίδει με μεγαλύτερη ακρίβεια εάν υπάρχει παρεγχυματική βλάβη του ήπατος. Εάν κάποια από αυτές είναι παθολογική ή εάν υπάρχει εξαρχής υποψία ηπατικής δυσλειτουργίας παραγγέλνω τότε περισσότερες ηπατικές εξετάσεις.
Ηλεκτρολύτες δεν παραγγέλνω όταν πρόκειται για ένα γενικό chek-up υγειών ατόμων. Για άτομα που παίρνουν κάποιο διουρητικό όμως, μπορεί μερικές φορές (όταν δηλαδή έχουν διάφορα συμπτώματα) να προσθέσω και το s-Kalium. Παραγγέλνω όμως ηλεκτρολύτες όταν υποψιάζομαι νεφρική ανεπάρκεια. Τότε παραγγέλνω και Ουρία και Φώσφορο. Χλώριο δεν παραγγέλνω ποτέ (There is no need for determination of chlorides in primary health care. ) (2)
Επίσης σε υγιή άτομα που δεν έχουν συμπτώματα δεν παραγγέλνω Γενική ούρων σαν screening παρά μόνο σε έγκυες (12), ή σε διαβητικούς.
Επίσης, σε ανθρώπους χωρίς συμπτώματα δεν παραγγέλνω ποτέ Ουρικό Οξύ. Στο Ουρικό οξύ, για κάποιο ανεξήγητο λόγο, έχει δοθεί στην Ελλάδα πολύ μεγαλύτερη αξία από αυτή που του αξίζει. Ουρικό οξύ παραγγέλνω μόνο σε ασθενείς με συμπτώματα που μπορούν να σχετίζονται με ποδάγρα.
PSA σε ασυμπτωματικούς άνδρες δεν παραγγέλνω με δική μου πρωτοβουλία, παρά αν κανείς μου το ζητήσει ο ίδιος. (13). Σε περίπτωση που, μου το ζητήσει ο ίδιος του εξηγώ πρώτα τα συν και τα πλην αυτής της εξέτασης και αν παρόλα αυτά θέλει, τότε του γράφω και το PSA. Του εξηγώ δηλαδή ότι υπάρχει ένας κίνδυνος να ανακαλύψουμε καρκίνο του προστάτη ο οποίος εξελίσσεται πάρα πολύ αργά, που όμως δεν μπορούμε να τον ξεχωρίσουμε από αυτόν εξελίσσεται γρήγορα. Έτσι μπορεί να καταλήξει να χειρουργηθεί, χωρίς τελικά να το χρειάζεται, με ότι σωματικές, ψυχολογικές και οικονομικές παρενέργειες συνεπάγεται αυτό.
Καρκινικούς δείκτες δεν παραγγέλνω ποτέ σαν screening. Παραγγέλνω μόνο για να παρακολουθήσω την εξέλιξη της θεραπείας ενός ήδη γνωστού καρκίνου.(14). Δεν πρέπει να υποτιμούμε τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στην ψυχολογία ενός ατόμου η ανεβασμένη τιμή κάποιου καρκινικού δείκτη που τον έχουμε παραγγείλει έτσι για καλό και κακό…
Έχω γνωρίσει άνθρωπο που κατέληξε σε ψυχίατρο για αυτόν τον λόγο παρόλο που οι δαπανηρές εξετάσεις που έκανε μετά, για να διερευνηθεί ο ανεβασμένος καρκινικός δείκτης του, ήταν απολύτως φυσιολογικές. Αυτή την ιστορία την εξηγώ σε όποιον μου ζητά καρκινικούς δείκτες χωρίς να έχει κάποιον ήδη γνωστό καρκίνο.
Όταν υποψιάζομαι οξεία φλεγμονώδη ή οξεία λοιμώδη ασθένεια παραγγέλνω ποσοτική CRP ενώ όταν υποψιάζομαι κάποια χρόνια φλεγμονώδη ασθένεια προτιμώ την ΤΚΕ. Μερικές φορές ως διαγνωστικό εργαλείο σε τέτοιες περιπτώσεις μπορεί να βοηθήσει και η ηλεκτροφόρηση (κυρίως σε περιπτώσεις διερεύνησης πιθανής κακοήθειας ). Όταν πρόκειται να παρακολουθήσω την εξέλιξη μιας χρόνιας φλεγμονώδους νόσου προτιμώ την ΤΚΕ. Αντίθετα αποφεύγω να παραγγέλνω ΤΚΕ σε γενικό έλεγχο χωρίς να έχω συγκεκριμένο λόγο, γιατί συχνά είναι αυξημένη χωρίς ο άνθρωπος να έχει στην πραγματικότητα κάτι παθολογικό, και καταλήγουμε σε άσκοπες διερευνήσεις με ότι αυτό συνεπάγεται από ψυχολογικής και οικονομικής άποψης (4). Erythrocyte sedimentation rate (ESR) should be replaced with CRP analysis in acute tipper respiratory tract infection (which is the most common reason why people require primary care). If CRP is not too high, antibiotics are generally not needed. (The exception being mycoplasma infection, which does not always raise CRP.) It is important to be aware of the fact that many inflammatory diseases, especially those that are not caused by bacterial infections, often do not show any increase of CRP. Therefore, analyses of CRP, as well as of ESR, can generally not be used to detect or rule out diseases. During pregnancy, ESR varies widely, unlike CRP, which therefore is more useful. (1)
Για ασθενείς στους οποίους έχω μια αόριστη υποψία για κακοήθεια διαβάστε το κείμενο:
Αόριστη Υποψία Καρκίνου σε ασθενή της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (Π.Φ.Υ). Διερεύνηση;
http://www.pfy.gr/forum/index.php/topic,4654.msg39527.html#msg39527
Ένα πρακτικό κόλπο: Τα παραπάνω 9 εργαστηριακά τα έχω κάνει μια σφραγίδα και τα χτυπώ στο βιβλιάριο του ασφαλισμένου όταν τα παραγγέλνω, κερδίζοντας έτσι χρόνο από το να τα γράψω με το χέρι. Η σφραγίδα επίσης αυτή με βοηθά όταν θέλω να δείξω στην γραμματέα μου ποιες εξετάσεις θέλω να παραγγείλει για έναν ασθενή. Με την σφραγίδα αυτή έχω, έτσι έναν σκελετό με τις βασικές κατά την γνώμη μου αιματολογικές εξετάσεις της ΠΦΥ, και από εκεί και πέρα εννοείται ότι μπορούμε να διαγράψουμε ή να προσθέσουμε εξετάσεις, αναλόγως.
Αναφορές:
1) Clinical Laboratory Tests: Which, Why, and What Do The Results Mean?
10.1309/LM4O4L0HHUTWWUDD (2009) LabMedicine, 40, 105-113.
http://labmed.ascpjournals.org/content/40/2/105.full
2) Correct and optimal use of clinical chemistry in primary care
http://www3.svls.se/sektioner/sfkk/keynumb/eng_index.htm
( κοιτάξτε κάτω δεξιά στην σελίδα που ανοίγει από τον παραπάνω σύνδεσμο, και ψάξτε ρολάροντας με το ποντίκι πάνω- κάτω, την σχετική εξέταση).
3) Laborera lagom (Laborera lagom που περιφραστικά σημαίνει στα Σουηδικά “Μην παραγγέλνεις πολλά αλλά ούτε και λίγα εργαστηριακά, παρά μόνο αυτά που πρέπει.”. http://www.vgregion.se/upload/SkaS/SRV/AT/laborera.lagom.pdf
4) Ποιά εργαστηριακά να αυξηθούν και ποια να ελαττωθούν στην Σουηδική ΠΦΥ;
http://www.pfy.gr/forum/index.php/topic,3660.msg28518.html#msg28518
5) Πόσο συχνά πρέπει να κάνει check-up, κάποιο υγιές άτομο; (Συζήτηση επί του θέματος)
http://www.pfy.gr/forum/index.php/topic,3928.msg32086.html#msg32086
6) General health checks in adults for reducing morbidity and mortality from disease: Cochrane systematic review and meta-analysis
http://www.pfy.gr/forum/index.php/topic,3928.msg39108.html#msg39108
7) Behandling med thyreoideahormoner ( Σε ελεύθερη μετάφραση “Θεραπεία με θυροξίνη” )
http://www.läkemedelsboken.se/k3_end_tyreoideasjukd_2013fm10.html?search=&iso=false&imo=false&nplId=null&id=k3_31
8 ) Υπολογιστής online της κάθαρσης κρεατινίνης βάσει του τύπου Cockroft - Gault.
http://www.pfy.gr/forum/index.php/topic,3697.msg29076.html#msg29076
9) Πώς μπορούμε να υπολογίσουμε έμμεσα την συγκέντρωση της LDL;
http://www.pfy.gr/forum/index.php/topic,3634.0.html
10) Considerable uncertainty remains in the evidence for primary prevention of cardiovascular disease
Cochrane Library 2011, Issue 1
http://www.thecochranelibrary.com/details/editorial/983199/Considerable-uncertainty-remains-in-the-evidence-for-primary-prevention-of-cardi.html
11) 07/01/2014 Ένα μήλο την ημέρα, τις στατίνες κάνει πέρα! Ο αντίλογος στις νέες «οδηγίες» για χοληστερίνη.
http://www.ntellos.gr/index.php/arthra/xolisteroli-statines/ena-milo-tin-imera-tis-statines-kanei-pera
12) Ασυμπτωματική Βακτηριουρία) http://kalamatahospital.files.wordpress.com/2012/09/ziogos-ab.pdf
13) Prostate-cancer: To screen or not? http://www.pfy.gr/forum/index.php/topic,1144.msg7327.html#msg7327
14) Πότε επιτρέπεται να ζητούμε καρκινικούς δείκτες; http://www.pfy.gr/forum/index.php/topic,3344.msg24285.html#msg24285
Συζήτηση επί του άρθρου μπορείτε να δείτε εδώ:
http://www.pfy.gr/forum/index.php/topic,5495.msg47467.html#msg47467
No comments:
Post a Comment