Το ολοκαύτωμα των Εβραίων της Καβάλας στις 4 Μαρτίου του 1943.

Αντιγραφή από την προσωπική σελίδα του Καβαλιώτη Ιστορικού Κυριάκου Λυκουρίνου στο facebook:

Πριν 70 χρόνια… In memoriam

Το σήμα δόθηκε στις 2:30 μετά τα μεσάνυχτα. Αμέσως αποκλείστηκαν οι είσοδοι της πόλης, βουλγαρικά περίπολα κατέλαβαν τους κεντρικούς δρόμους και όλη η δύναμη της βουλγαρικής χωροφυλακής, μαζί και οι μυστικοί της Οχράνα, ξεχύθηκαν στην εβραϊκή συνοικία, πάνω από την οδό Ομονοίας.

Εφιαλτικά αντήχησαν μέσα στην ήρεμη νύχτα οι άγριες φωνές και τα δυνατά χτυπήματα στις πόρτες των σπιτιών, οι διαταγές, τα κλάματα και οι γοερές κραυγές. Η επιχείρηση ολοκληρώθηκε στις 11 το πρωί και η σειρήνα της πόλης σήμανε το τέλος του αποκλεισμού.

Εκείνες τις πρωινές ώρες της 4ης Μαρτίου 1943 κάπου 1.700 άνθρωποι, άντρες και γυναίκες, νέοι, γέροι, παιδιά, έσυραν τα βήματα και τις μικρές αποσκευές τους στους δρόμους της Καβάλας και οδηγήθηκαν με απειλές και βίαια σπρωξίματα στις καπναποθήκες της Commercial, στην οδό Βενιζέλου (τότε οδό “Αδόλφου Χίτλερ”).

Τρεις μέρες βασανίστηκαν στο “προσωρινό στρατόπεδο” από τους υπηρέτες του Ναζισμού, την πείνα και τη δίψα, τους εξευτελιστικούς σωματικούς ελέγχους, ακόμη και στα γεννητικά όργανα των γυναικών. Την ώρα που τους αφαιρούσαν χρήματα και κοσμήματα, άλλες συμμορίες λεηλατούσαν τα σπίτια και τις περιουσίες τους.

Στις 7 και 8 Μαρτίου 1943 οι άνθρωποι με το κίτρινο αστέρι φορτώθηκαν σε δεκαέξι καμιόνια για το σιδηροδρομικό σταθμό της Δράμας. Κάπου είκοσι μέρες κράτησε το ταξίδι χωρίς επιστροφή και τελείωσε στα κρεματόρια του στρατοπέδου εξόντωσης της Τρεμπλίνκα στην Πολωνία. Από την Τρεμπλίνκα δεν επέστρεψε κανείς κι απ' το Ολοκαύτωμα επέζησαν μόνο 42 Καβαλιώτες Εβραίοι.

Τα αποτρόπαια γεγονότα εκείνων των ημερών δεν έχουν καταγραφεί στη συλλογική μνήμη της πόλης και οι νεότεροι τα αγνοούν. Πολλοί δεν έχουν καν ακούσει ότι εδώ έζησαν και Εβραίοι, πάνω από 400 χρόνια. Δε θα ιστορήσουμε την παρουσία τους στην Καβάλα. Σκοπός του σημειώματος είναι να φωτίσει λίγο τη θαμπή και αμήχανη μνήμη για τους συμπολίτες που εξοντώθηκαν σ’ ένα ακατανόητο μαζικό έγκλημα, το πιο φρικτό που γνώρισε η ανθρωπότητα. Στην πόλη που αποτέλεσε καταφύγιο για χιλιάδες πρόσφυγες – τα αθώα θύματα μια άλλη εθνικής εκκαθάρισης – δεν ταιριάζει η μνημοκτονία.

Και κάποιος διάλογος που διαμείφθηκε κάτω από το παραπάνω κείμενο μεταξύ του Ιστορικού Κυριάκου Λυκουρίνου και ενός αναγνώστη του:

Κυριάκος Λυκουρίνος:  Ένοχες σιωπές, μνήμες συσκοτισμένες (από προαιώνιες προκαταλήψεις και ανιστόρητους πολιτικούς συμψηφισμούς) και διστακτικές υπομνήσεις. Κάτι είναι κι αυτό... Όσο για τον αριθμό, όντως ήταν περίπου 1.700 (γύρω στα 1930 ήταν περίπου 2.200, αλλά πολλοί έφυγαν από την Καβάλα στα χρόνια της οικονομικής κρίσης και αρκετοί γύρω στα 1940, φοβούμενοι την "τελική λύση"). Στα ΓΑΚ της Καβάλας υπάρχει το συγκλονιστικό βιβλίο Απογραφής των Καβαλιωτών Εβραίων, με τα στοιχεία του καθενός (και φωτογραφίες τους!), το οποίο συνέταξαν οι εδώ Βουλγαρικές Αρχές Κατοχής μάλλον το Νοέμβριο του 1942. Υπάρχει επίσης η καταγραφή του μακαρίτη Σαμπετάι Τσιμίνο (γλύτωσε γιατί τότε ήταν "ντουρντουβάκι" στη Βουλγαρία). Συγκλονιστική λεπτομέρεια: Από το μέρος που τους είχαν στη Βουλγαρία πέρασε το τρένο με τους Καβαλιώτες Εβραίους, ο Τσιμίνο είδε τους δικούς του και προσπάθησε να ανέβει πάνω για να πάει μαζί τους...

- Κυριάκο, είσαι πολύτιμος.Ευχαριστώ ακόμη μια φορά.(Ο Ν.Ρουδομέτωφ σε μια προφορική του μαρτυρία ανέφερε ότι ο αριθμός των κρατούμενων στην Κομέρσιαλ ήταν περίπου στις 3.500 ψυχές και ήταν αθλίως στοιβαγμένοι -γι' αυτό και η επιμονή μου στον αριθμό).

Κυριάκος Λυκουρίνος: Σε καμία περίπτωση 3.500! Τα στοιχεία και τα γεγονότα είναι γνωστά, κυρίως από την έρευνα του Βασίλη Ριτζαλέου στα επίσημα βουλγαρικά αρχεία. Ο κατάλογος που έχουμε περιλαμβάνει 1.675 ονόματα, βάλε και τους 16 που κουβάλησαν από τη Θάσο και τους λίγους από την Ελευθερούπολη. Μέχρι το ξημέρωμα είχαν συλλάβει 1.484 και μετά εξαπέλυσαν κυνηγητό για τους υπόλοιπους. Άλλωστε τους προηγούμενους μήνες η Οχράνα είχε μοιράσει 1.740 κίτρινα αστέρια (1.720 σε Εβραίους και καμιά 20αριά σε Βούλγαρους χαφιέδες).

- Ευχαριστώ για την απάντηση.