Πότε επιτρέπεται να ζητούμε καρκινικούς δείκτες;

Απόσπασμα από το φόρουμ της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, από το μέλος Denominator:

Ως κανόνας ισχύει ότι καρκινικοί δείκτες μπορούν να ζηηθούν μόνο σε διεγνωσμένες νεοπλασίες.
Εξαιρείται το ειδικό προστατικό αντιγόνο (PSA) για πρόληψη του καρκίνου του προστάτη - κάθε δύο χρόνια για άνδρες ηλικίας μεταξύ 50-60 και κάθε ένα χρόνο για >60 - και το Ca 125 για πρόληψη του καρκίνου των ωοθηκών.
(Σχετική εγκύκλιος του ΟΠΑΔ μετά από γνωμοδότηση του ΚΕΣΥ επισυνάπτεται - αν κάποιος βρει κάτι αντίστοιχο για άλλο ταμείο τον παρακαλώ να τα ανεβάσει).

Ωστόσο υπάρχουν και κάποιες περιπτώσεις που δεν καλύπτονται από τα πιο πάνω:
α) Χρόνια ενεργός ηπατίτιδα Β ή C με ή χωρίς κίρρωση: Η κατά έτος εκτίμηση της α-φετοπρωτεϊνης (α-Fp) είναι απαραίτητη
β) Κύηση - διάγνωση και ειδικά σε υποψία παλίνδρομης κύησης: Η ανθρώπινη χοριακή γοναδοτροπίνη (hCG) είναι οδηγός

Και στον αντίποδα: Τι σημαίνει "νεοπλασία"; Κάτω από αυτή τη διάγνωση μπορεί κανείς να ζητά οποιονδήποτε καρκινικό δείκτη;
Π.χ. για γλοιοβλάστωμα ή μελάνωμα ή σάρκωμα μπορούμε να ζητήσουμε Ca 19-9, Ca 125, Ca 15-3, Ca 72-4, Ca-50;

Ο περιορισμός των δεικτών είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, διότι, ελέω ταμείων που αποζημιώνουν κατά πράξη και περίπτωση, είχε γίνει της μόδας να ζητιούνται από υγιείς - και μάταια πολλές φορές ο γιατρός που είχε αντιστάσεις προσπαθούσε να εξηγήσει ποια είναι η συνιστώμενη πρόληψη έναντι των νεοπλασιών.

Ίσως θα μπορούσαν να διευκρινιστούν κάποια σημεία, γενικά όμως θα πρότεινα να δοθεί η δυνατότητα της αναγραφής ξετάσεων που αφορούν καρκινικούς δείκτες μόνο από ή με γνωμάτευση των θαρεπόντων ογκολόγων, και αυτό για ένα πρακτικό καθαρά ζήτημα: Διότι αυτοί γνωριζουν στην πράξη ποιος είναι ο καλύτερα σχετιζόμενος με τη νόσο και τη θεραπεία αυτής δείκτης.

http://www.pfy.gr/forum/index.php/topic,3344.msg24285.html#msg24285

Απάντηση στο παραπάνω από Argirios Argiriou:

Clin Chem. 2008 Dec;54(12):e11-79.

National Academy of Clinical Biochemistry laboratory medicine practice guidelines for use of tumor markers in testicular, prostate, colorectal, breast, and ovarian cancers.

Sturgeon CM, Duffy MJ, Stenman UH, Lilja H, Brünner N, Chan DW, Babaian R, Bast RC Jr, Dowell B, Esteva FJ, Haglund C, Harbeck N, Hayes DF, Holten-Andersen M, Klee GG, Lamerz R, Looijenga LH, Molina R, Nielsen HJ, Rittenhouse H, Semjonow A, Shih IeM, Sibley P, Sölétormos G, Stephan C, Sokoll L, Hoffman BR, Diamandis EP; National Academy of Clinical Biochemistry.

Source
Department of Clinical Biochemistry, Royal Infirmary of Edinburgh, Edinburgh, UK. c.sturgeon@ed.ac.uk


Abstract

BACKGROUND:

Updated National Academy of Clinical Biochemistry (NACB) Laboratory Medicine Practice Guidelines for the use of tumor markers in the clinic have been developed.

METHODS:

Published reports relevant to use of tumor markers for 5 cancer sites--testicular, prostate, colorectal, breast, and ovarian--were critically reviewed.

RESULTS:

For testicular cancer, alpha-fetoprotein, human chorionic gonadotropin, and lactate dehydrogenase are recommended for diagnosis/case finding, staging, prognosis determination, recurrence detection, and therapy monitoring. alpha-Fetoprotein is also recommended for differential diagnosis of nonseminomatous and seminomatous germ cell tumors. Prostate-specific antigen (PSA) is not recommended for prostate cancer screening, but may be used for detecting disease recurrence and monitoring therapy. Free PSA measurement data are useful for distinguishing malignant from benign prostatic disease when total PSA is <10 b="" cancer="" colorectal="" in="" microg="">carcinoembryonic antigen (CEA)

is recommended (with some caveats) for prognosis determination, postoperative surveillance, and therapy monitoring in advanced disease. Fecal occult blood testing may be used for screening asymptomatic adults 50 years or older. For breast cancer, estrogen and progesterone receptors are mandatory for predicting response to hormone therapy, human epidermal growth factor receptor-2 measurement is mandatory for predicting response to trastuzumab, and urokinase plasminogen activator/plasminogen activator inhibitor 1 may be used for determining prognosis in lymph node-negative patients. CA15-3/BR27-29 or carcinoembryonic antigen (CEA) may be used for therapy monitoring in advanced disease. CA125 is recommended (with transvaginal ultrasound) for early detection of ovarian cancer in women at high risk for this disease. CA125 is also recommended for differential diagnosis of suspicious pelvic masses in postmenopausal women, as well as for detection of recurrence, monitoring of therapy, and determination of prognosis in women with ovarian cancer.

CONCLUSIONS:

Implementation of these recommendations should encourage optimal use of tumor markers.


http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19042984

πρόσθετο κείμενο του Argirios Argiriou:

Η εμπειρία μου από την Σουηδία είναι ότι δεν παραγγέλνουμε σχεδόν ποτέ καρκινικούς δείκτες για την διερεύνηση υποψίας καρκίνου
παρά μόνο για να παρακολουθήσουμε πως εξελίσσεται η θεραπεία ενός ήδη διεγνωσμένου καρκίνου.

Μεταφράζω ένα απόσπασμα από την επίσημη Σουηδική ιστοσελίδα www.cancercentrum.se που είναι κατά κάποιο η Σουηδική Αντικαρκινική Εταιρεία, όπου καταλήγουν πάνω - κάτω στα ίδια συμπεράσματα με αυτά που εξέθεσε προηγουμένως ο Παθολόγος κ. Βασίλης Παπαδόπουλος (Denominator):

Η αξία των καρκινικών δεικτών για την διερεύνηση καρκίνων αγνώστου προελεύσεως είναι αμφίβολη, εξαιτίας της συχνά χαμηλής τους ειδικότητας (specificity) και ευαισθησίας (sensitivity). Όσο υψηλότερη τιμή βρίσκουμε σε κάποιον καρκινικό δείκτη τόσο μεγαλύτερη η ειδικότητά του ως προς τον καρκίνο που ανιχνεύει (χοντρικός κανόνας: για να την λάβουμε σοβαρά υπ’όψιν πρέπει να είναι  > 3-4 φορές πάνω από τα φυσιολογικά όρια αλλά υπάρχουν και αρκετές αλληλοεπικαλύψεις.

Εξαιρέσεις:

Το PSA πρέπει να το εξετάζουμε σε αδενοκαρκινώματα, και χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνους (low differentiated cancers) καθώς και σε αγνώστου προελεύσεως σκελετικές μεταστάσεις σε άντρες.

Η AFP (αλφαφετοπρωτείνη) πρέπει να εξετάζεται σε ηπατικούς όγκους.

Η Beta-HCG μαζί με το AFP πρέπει να εξετάζεται σε άντρες με χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνους και μεσεγχυματικούς όγκους που είναι πιθανώς συνδυασμένοι και με όγκους πνεύμονα, για να ανακαλύψουμε πιθανώς ιάσιμο όγκο γεννητικών κυττάρων ή κάτι αντίστοιχο. (1)
Σε μεμονωμένη σκελετική μετάσταση πρέπει, εκτός από το PSA (στους άντρες), να γίνεται και ηλεκτροφόρηση πρωτεϊνών ορού. Ωστόσο η ηλεκτροφόρηση πρωτεϊνών ορού μπορεί να είναι ψευδώς αρνητική σε μυέλωμα και τότε ίσως να χρειαστεί και ηλεκτροφόρηση πρωτεϊνών των ούρων.

Το CA 125 σε υποψία καρκίνου των ωοθηκών δεν είναι αρκετά ειδικευμένη εξέταση και μπορεί να έχει κανείς αυξημένες τιμές και σε μεταστάσεις στο περιτόναιο ή στον υπεζωκότα από διάφορους άλλους καρκίνους αλλά επίσης και σε περίπτωση καλοήθους ασκίτη.


Serumtumörmarkörernas värde är tveksamt på grund av deras oftast låga specificitet och sensitivitet. Ju högre värden desto högre specificitet (tumregel: > 3 - 4 gånger övre normalgräns men stor överlappning). Undantag är:
-
PSA som bör tas vid adenocarcinom - lågt differentierad cancer och outredda skelettmetastaser hos män
-
AFP (alfafetoprotein) vid levertumörer
-
Beta-HCG (komponent i humant koriongonadotropin) + AFP som bör tas på män med lågt differentierad cancer och medellinjestumörer, ev. förbundna med lungtumörer, för att upptäcka potentiellt botbar germinalcellstumör/motsvarande.

Vid isolerad skelettmetastasering bör, utöver S-PSA hos män, serumproteinfraktioner (elektrofores) analyseras. Provet är någon gång falskt negativt vid myelom, då U-elektrofores
kan behövas.

CA 125 vid misstänkt ovarialcancer är tämligen ospecifikt och stegring ses vid peritoneal -pleural metastasering från många tumör former men också vid benign ascites.


http://www.cancercentrum.se/PageFiles/3373/Cancer%20med%20ok%C3%A4nd%20primartumor%20kortversion.pdf

(1) Δείτε και σχετικό απόσπασμα από την wikipedia:
HCG as Tumor marker:

Human chorionic gonadotropin can be used as a tumor marker, as its β subunit is secreted by some cancers including seminoma, choriocarcinoma, germ cell tumors, hydatidiform mole formation, teratoma with elements of choriocarcinoma, and islet cell tumor. For this reason a positive result in males can be a test for testicular cancer. The normal range for men is between 0-5 mIU/mL. Combined with alpha-fetoprotein, β-HCG is an excellent tumor marker for the monitoring of germ cell tumors.

http://en.wikipedia.org/wiki/Beta_HCG

Υστερόγραφο: Δεν πρέπει να υποτιμούμε τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στην ψυχολογία ενός ασθενούς η ανεβασμένη τιμή κάποιου καρκινικού δείκτη που τον έχουμε παραγγείλει έτσι για καλό και κακό…
Έχω γνωρίσει ασθενή που κατέληξε σε ψυχίατρο για αυτόν τον λόγο παρόλο που οι δαπανηρές εξετάσεις που έκανε μετά για να διερευνηθεί ο ανεβασμένος καρκινικός δείκτης του ήταν απολύτως φυσιολογικές.

http://www.pfy.gr/forum/index.php/topic,3344.msg39296.html#msg39296